“ถึงปากช่องหนองชะแง้วเข้าแผ้วถาง แม้นค่ำค้างอรัญวาได้อาศัย เป็นที่ลุ่มขุมขังคงคาลัย วังเวงใจรีบเดินไม่เมินเลย หนทางรื่นพื้นทรายละเอียดอ่อน ในดงดอนดอกพะยอมหอมระเหย หายละหวยด้วยพระพายมาชายเชย ชะแง้เงยแหงนทัศนา”
อย่าคิดว่าถนนคนเดินหรือวอล์คกิ้งสตรีทจะเป็นแนวคิดการตลาดร่วมสมัยอย่างที่เรารู้จักมักคุ้นอย่างย่านถนนคนเดินท่าแพและวัวลายที่ทางเทศบาลเชียงใหม่ปิดถนนส่วนหนึ่งให้ชาวบ้านนำสินค้าหัตถกรรมมาวางขาย ซึ่งได้รับความสนใจอย่างมากจากนักท่องเที่ยวชาวไทยและชาวต่างประเทศหลากหลายทั้งยุโรปและเอเชีย แม้อากาศจะไม่หนาวเท่าเชียงใหม่ แต่หมู่บ้านชากแง้ว อำเภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี ก็ยังมีชื่อเสียงเรียงนามในนิราศเก่าแก่ ดังสุนทรภู่เขียนพรรณนา ในนิราศเมืองแกลง เมื่อปี พ.ศ. 2350 ขณะเดินทางไปเยี่ยมบิดาที่เมืองแกลง แม้ว่าสุนทรภู่จะไม่ได้เดินทอดน่องอย่างไปเดินประตูท่าแพ แต่ก็มีอะไรน่าชมอยู่มิใช่น้อยเสียกระไร
ชากแง้วหรือชะแง้วในนิราศ สันนิษฐานชื่อนี้มาจากคำว่า 'ชะแง้' เพราะชุมชนชากแง้ว ตั้งอยู่ในที่ลุ่ม มีเนินเขาสูงล้อมรอบทุกทิศ ทำให้เวลามองต้องชะแง้มอง แต่อีกพวกหนึ่งกลับบอกว่าชื่อนี้มาจาก 'ชากงิ้ว' เพราะว่าแถวนั้นมีต้นงิ้วป่าขึ้นเยอะ แต่ก็ออกเสียงเพี้ยนต่อกันมา ด้วยสำเนียงจีนมาเป็น ชากแง้ว นั่นเอง
ชุมชนชากแง้วเป็นเมืองเก่าผ่านอายุหลายช่วงคน ปัจจุบันตั้งอยู่ในพื้นที่เทศบาลตำบลห้วยใหญ่ อำเภอบางละมุง จังหวัดชลบุรี แต่ก่อนชาวจีนโล้สำเภาอพยพขึ้นฝั่งแล้วตั้งรกรากปักหลักฐานจำนวนมาก และกลายเป็นชุมชนแรกดั้งเดิมของพัทยาที่เป็นชุมชนชาวจีนที่ใหญ่ที่สุดเมื่อ 100 ปีก่อน และมีประวัติความเป็นมายาวนานสืบย้อนไปมากกว่า 200 ปี ชาวจีนที่อพยพมาได้สร้างเนื้อสร้างตัวจากเสื่อผืนหมอนใบกลายเป็นเจ้าสัวใหญ่หลายตระกูล ต่อมาถนนสุขุมวิทตัดผ่าน ความเจริญจึงถ่ายเทไปที่เมืองพัทยาซึ่งเป็นศูนย์กลางการเปลี่ยนถ่ายรถ การที่ชากแง้วเคยเป็นชุมชนที่เจริญที่สุดในสมัยนั้น จึงยังหลงเหลือบรรยากาศของชุมชนโบราณที่อบอวนความอบอุ่นด้วยความสัมพันธ์ฉันมิตรแบบชาวไทยจีน ประเพณี วัฒนธรรมในแบบชุมชนเชื้อสายจีนโบราณ ประกอบกับตึกรามบ้านช่องที่เป็นคูหาเรือนไม้เก่าแก่ดูแลสืบทอดมารุ่นสู่รุ่น ทำให้ชากแง้วกลายเป็นแลนด์มาร์กของนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและต่างประเทศไม่น้อยหน้าชุมชนเก่าแก่อื่นๆ
เมื่อวัตถุดิบและทรัพยากรของเรามีคุณค่ามากขนาดนี้ ทางองค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (อพท.) จึงได้จัดทำแผนนโยบายที่เรียกว่า Creative Tourism หรือ การท่องเที่ยวสร้างสรรค์ คือการท่องเที่ยวที่มีจุดประสงค์สอดคล้องกับแนวทางการพัฒนาชุมชนที่เกี่ยวข้องเพื่อให้เกิดความยั่งยืนในการดำเนินชีวิตของชุมชน โดยจัดกิจกรรมการท่องเที่ยวอย่างกลมกลืนและสัมพันธ์กับประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม ตลอดจนวิถีชีวิตของชุมชน ในเชิงของการเรียนรู้และการทดลอง เพื่อให้ได้มาซึ่งประสบการณ์จากสิ่งที่มีอยู่และเป็นอยู่จริงในชุมชน
การท่องเที่ยวสร้างสรรค์เป็นการท่องเที่ยวรูปแบบใหม่ที่จะเปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยวและชุมชนได้ทำกิจกรรมร่วมกัน จุดเด่นของการท่องเที่ยวแบบนี้คือ นักท่องเที่ยวจะไม่ใช่เพียงคนที่ผ่านมาแล้วก็ผ่านไปเหมือนนักท่องเที่ยวทั่วไป แต่คุณจะได้สัมผัสประสบการณ์การท่องเที่ยวและได้เข้าร่วมในวิถีชีวิต วัฒนธรรมนั้นอย่างมีประสบการณ์ตรง นำมาซึ่งความสัมพันธ์แบบเอื้ออาศัยของนักท่องเที่ยวและผู้คนในชุมชน เพื่อการดำรงอยู่ของชุมชนท่องเที่ยวนั้นๆ แบบยั่งยืน
ภายใต้การดำเนินงานของ อพท. สำนักงานพื้นที่พิเศษเมืองพัทยาและพื้นที่เชื่อมโยง ได้จัดเวทีประชาคมโครงการ วอร์คกิ้งสตรีท “ชุมชนจีนโบราณ ตลาดชากแง้ว” เพื่อพิจารณาแนวทางในการพัฒนาชุมชนให้เกิดความยั่งยืนในด้านของการท่องเที่ยว แนวคิดที่จะฟื้นสภาพของตลาดชุมชนจีนโบราณชากแง้ว และรักษาประเพณีไหว้พระจันทร์ซึ่งเป็นประเพณีเก่าของชุมชน แต่ถูกลืมเลือนไปให้ชาวบ้านร่วมแรงร่วมใจกันจัดประเพณีไหว้พระจันทร์ โดยเชื่อว่าความเป็นชุมชนเชื้อสายจีนโบราณของชาวชากแง้ว มีความน่าสนใจและจะสามารถใช้เป็นจุดดึงดูดนักท่องเที่ยวโดยเฉพาะชาวต่างชาติให้หลั่งไหลมาสู่ชุมชนนี้ได้
โดยแนวทางการพัฒนาของ อพท. คือ คัดเลือกชุมชนที่จะเข้าร่วมเป็นชุมชนรับรองแหล่งอย่างยั่งยืนในปี 2555 ด้วยการจัดกิจกรรมกระตุ้นการมีส่วนร่วมของชุมชน โดย อพท. ให้งบสนับสนุนประมาณ 800,000 บาท เพื่อฟื้นประเพณีไหว้พระจันทร์ ซึ่งเป็นประเพณีเก่าดั้งเดิม อย่างช่วงปลายเดือนกันยายนที่มา บรรยากาศของการเป็นตลาดชุมชนจีนโบราณก็ได้กลับมาเฟื่องฟู อีกครั้ง มีการเชิดสิงโต ประกวดตั้งโต๊ะไหว้พระจันทร์ ประดับตกแต่งบ้านเรือนให้สวยงาม โดยชุมชนได้ร่วมกันจัดงานในช่วงเย็น คนในชุมชนต่างก็เอาของพื้นถิ่นมาขาย เรียกความสนใจจากนักท่องเที่ยวได้มากทีเดียว
แต่อย่าคิดว่าชากแง้วจะมีเพียงการนั่งกินลมชมวิวนั่งๆ นอนๆ โฮมสเตย์ธรรมดาๆ เมื่อมาถึงที่นี่แล้วคุณจะได้พบกับกิจกรรมที่หลากหลาย ไม่เพียงแค่วอร์คกิ้งสตรีทในบรรยากาศใหม่ๆ ที่ไม่เคยพบที่ไหนมาก่อน ยังมีเส้นทางจักรยานที่อยู่ในเส้นทางที่ผ่านตลาดโบราณชากแง้วและแหล่งท่องเที่ยวอื่นๆ ส่วนใครที่เป็นขาชิมก็จะได้ “ชิมไป ชมไป” เพราะชาวจีนก็ขึ้นชื่อด้านการทำอาหารเช่นกัน คุณจะพบกับอาหารท้องถิ่นที่หลากหลาย เช่น หอยจ๊อ ขนมเบื้องญวน เป็ดไก่พะโล้ ขนมเปี๊ยะ หมี่กรอบ หอยทอดเจ้ลั้ง ก๋วยเตี๋ยวบ้างบึง ขนมจ้าง (จ้างด่าง) หมูหยองเจ้ใหม่ บ๊ะจ่าง ขนมบ้าบิ่น และห่อหมกปลาช่อนนา สำหรับคนที่ชอบเปิดหูเปิดตาก็จะได้เรียนรู้วัฒนธรรมไปกับประเพณีชาวจีน เช่น งิ้ว ไหว้ขนมอี๋ งานวันเกิดอาม้าและเปียของเข้ามูลนิธิอาม้า งานนี้ครบทุกรสชาติแน่นอน
และอีกไม่นานเกินรอ เราก็จะได้เห็นชื่อ 'ชากแง้ว' ขึ้นทำเนียบย่านชุมชนเก่าคับคั่งในบรรยากาศของการท่องเที่ยวอันรุ่มรวยวัฒนธรรมอีกแห่งหนึ่ง ดังเช่นที่สุนทรภู่ได้รจนาไว้ในนิราศ